حدود ۱۰ تا ۳۰ درصد از مردم در مورد درد ناشی از اقدامات دندانپزشکی اضطراب و نگرانی دارند؛ اضطرابی که گاهی آن‌قدر بالا می‌رود که درمان را به تأخیر می‌اندازد و این تأخیر مشکل را بدتر می‌کند. در همین راستا در برخی دندان‌پزشکان اقدام به بیهوشی در حین انجام اقدامات دندانی خصوصاً در کودکان می‌کنند.
داروهای بیهوشی بیش از ۱۷۵ سال است که وجود دارند و سابقه نخستین روش ثبت‌شده با داروی بیهوشی به سال ۱۸۴۶ با استفاده از اِتر برمی‌گردد؛ از آن زمان تاکنون راه طولانی طی شده و بیهوشی‌ها ابزار مهمی برای کمک به بیماران در حین انجام عمل‌های جراحی مختلف و جراحی‌های دندانپزشکی هستند.
بیهوشی به معنای فقدان یا از دست دادن حس است که می‌تواند با آگاهی یا بدون آگاهی باشد. امروزه گزینه‌های زیادی برای بی‌حسی دندان وجود دارد. داروها را می‌توان به تنهایی یا ترکیبی برای تأثیرگذاری بهتر استفاده کرد. نوع داروی بیهوشی مورد استفاده نیز به سن فرد، وضعیت سلامتی و هرگونه واکنش منفی نسبت به داروهای بیهوشی در گذشته فرد بستگی دارد.
انواع بی‌حس کننده‌های دندان چیست؟
در انجام اقدامات دندانپزشکی سه نوع بیهوشی اصلی وجود دارد که شامل موضعی، آرام‌بخش و عمومی است و هر کدام کاربرد خاصی دارند.
بی‌حسی موضعی برای روش‌های ساده‌تری مانند پر کردن حفره‌های دندانی استفاده می‌شود که تکمیل آن به زمان کوتاه‌تری نیاز دارد و عموماً پیچیدگی کمتری دارد. هنگامی که یک بی‌حس‌کننده موضعی دریافت می‌کنید، هوشیارید و قادر به برقراری ارتباط هستید و صرفاً یک ناحیه بی‌حس خواهد شد، بنابراین دردی احساس نخواهید کرد.
بیشتر بی‌حس‌کننده‌های موضعی به سرعت (در عرض ۱۰ دقیقه) اثر می‌کنند و ۳۰ تا ۶۰ دقیقه دوام می‌آورند. گاهی اوقات دارویی مانند اپی نفِرین به داروی بیهوشی اضافه می‌شود تا اثر بیهوشی را افزایش دهد و از انتشار اثر بی‌حسی به سایر نواحی بدن جلوگیری کند. بی‌حس‌کننده‌های موضعی در قالب‌های ژل، پماد، کرم، اسپری، مایع و تزریقی در دسترس هستند.
آرامبخش‌ها چندین سطح دارد و برای آرام کردن فرد دچار اضطراب کاربرد دارد. این نوع داروها برای کمک به درد یا بی‌حرکت نگه داشتن بیمار برای انجام عمل استفاده می‌شود. در صورت دریافت داروهای آرام‌بخش ممکن است کاملاً هوشیار باشید و بتوانید به دستورات پاسخ دهید و یا ممکن است نیمه خودآگاه یا به سختی هوشیار باشید.
دارو ممکن است به صورت خوراکی (قرص یا مایع)، استنشاقی، عضلانی یا داخل وریدی داده شود.
بیهوشی عمومی برای انجام عمل‌های طولانی‌تر استفاده می‌شود. در این روش کاملاً بی‌هوش خواهید شد، هیچ دردی نخواهید داشت، ماهیچه‌های شما شل خواهند شد و فراموشی ناشی از این عمل خواهید داشت. دارو از طریق ماسک صورت یا وریدی داده می‌شود. سطح بیهوشی به روش عمل و بیمار بستگی دارد و خطرات مختلفی در بیهوشی عمومی وجود دارد.
عوارض بی‌حسی دندان چیست؟
عوارض جانبی بی‌حسی دندان به نوع بی‌حسی مورد استفاده بستگی دارد. بیهوشی عمومی در مقایسه با بیهوشی موضعی یا آرام‌بخش خطرات بیشتری دارد. البته واکنش‌ها نیز بر اساس عوامل فردی متفاوت است.
برخی از عوارض جانبی گزارش شده با داروهای آرام‌بخش و بیهوشی عمومی عبارتند از حالت تهوع یا استفراغ، سردرد، عرق کردن یا لرزیدن، توهم، هذیان، یا گیجی، لکنت زبان، خشکی دهان یا گلودرد، درد در محل تزریق، سرگیجه، خستگی، بی‌حسی و قفل فک. منقبض کننده‌های عروقی مانند اپی نفرین که به داروهای بیهوشی اضافه می‌شود نیز می‌تواند باعث مشکلات قلبی و فشار خون شود. این‌ها برخی از عوارض جانبی گزارش شده داروهای بیهوشی هستند و در هنگام دریافت دارو از تیم مراقبت دندانپزشکی خود در مورد داروهایی که مصرف می‌کنید، بپرسید.
خطرات بیهوشی دندان چیست؟
رضایت درمان بخش مهمی از بحث قبل از درمان است. حتماً درباره خطرات و اقدامات احتیاطی ایمنی سؤال بپرسید.
اگر باردار هستید، دندان‌پزشک یا جراح در مورد خطرات داروهای بیهوشی برای شما و کودکتان صحبت خواهد کرد.
کودکان و افراد با نیازهای ویژه نیاز به ارزیابی دقیق نوع و سطح بیهوشی مورد نیاز خود دارند. کودکان ممکن است برای جلوگیری از عوارض جانبی یا مصرف بیش از حد نیاز به تنظیم دوز داشته باشند.
سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) در مورد عوامل بی‌حس‌کننده‌ای که معمولاً برای دندانپزشکی استفاده می‌شود، هشدار داده است. این محصولات برای استفاده در کودکان زیر ۲ سال بی‌خطر نیستند و حتماً به این نکته توجه داشته باشید که از این داروها بدون مشورت با یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی استفاده نکنید.
کودکان و بزرگسالان با نیازهای ویژه نیز ممکن است عوارض پزشکی دیگری داشته باشند که خطرات ناشی از بیهوشی را افزایش دهد. به عنوان مثال، یک مطالعه معتبر نشان داد که کودکان مبتلا به فلج مغزی بیشترین تعداد واکنش‌های جانبی را نسبت به بیهوشی عمومی داشته‌اند.
افراد مسن با مشکلات سلامتی خاص نیز ممکن است نیاز به تنظیم دوز و نظارت دقیق در حین و بعد از عمل جراحی داشته باشند تا از ایمنی آن‌ها اطمینان حاصل شود.
افراد مبتلا به مشکلات کبد، کلیه، ریه یا قلب ممکن است نیاز به تنظیم دوز داشته باشند، زیرا ممکن است مدت بیشتری طول بکشد تا دارو از بدن خارج آن‌ها شود و اثر قوی‌تری داشته باشد.
اگر سابقه سکته مغزی، بیماری آلزایمر، پارکینسون، تیروئید یا بیماری روانی وجود داشته باشد، ممکن است با بیهوشی عمومی خطر افزایش یابد.
افراد با سابقه اختلالات خونریزی یا داروهایی که خطر خونریزی را افزایش می‌دهند مانند آسپرین، در صورت استفاده از برخی داروها ممکن است خطر افزایش یابد.
البته توجه به این نکته مهم است که اکثر افراد با بی‌حسی موضعی واکنش‌های نامطلوب را تجربه نمی‌کنند، اما آرام‌بخش و بیهوشی عمومی خطرات بیشتری نسبت به بی‌حسی موضعی دارد، به ویژه در افراد مسن و افرادی که مشکلات سلامتی خاصی دارند و یا داروی خاصی مصرف می‌کنند.
چه زمانی از بیهوشی عمومی استفاده می‌شود و آیا بی‌خطر است؟
بیهوشی عمومی ایمن است. حتی اگر مشکلات سلامتی قابل‌توجهی داشته باشید، به احتمال زیاد بیهوشی عمومی را بدون مشکلات جدی تحمل خواهید کرد، اما با هر دارو یا روش پزشکی، ممکن است برخی از عوارض جانبی را تجربه کنید.
تعداد انگشت‌شماری از کودکان در پی بیهوشی در حین پروسه دندانپزشکی جان خود را از دست می‌دهند. کودکان غیر همکار که مبتلا به ترس و اضطراب غیر قابل کنترل از نمایش دندانپزشکی هستند یکی از مهم‌ترین چالش‌ها برای دندان‌پزشکان و والدین هستند، بنابراین راه‌هایی برای پیشگیری از آن وجود دارد که یکی از آن‌ها بیهوشی کودک برای دندانپزشکی است.
آکادمی اطفال آمریکا (AAP) دستورالعمل‌های دقیقی برای استفاده از داروهای بیهوشی در حین اعمال دندانپزشکی ارائه داده است، اما برخی از متخصصان معتقدند که باید اقدامات بیشتری برای ردیابی و ارزیابی خطرات انجام شود.
نگرانی محققان از این است که بیهوشی عمومی در کودکان که مغزشان هنوز به تکامل نرسیده، است که می‌تواند به سلول‌های مغزی آن‌ها آسیب برساند.
بر اساس نتایج تحقیقی که در آمریکا انجام شده، مرگ و میر ناشی از بیهوشی عمومی نسبت به میزان استفاده از آن درصد کمی دارد. علاوه بر این، مرگ و میر اغلب شامل کودکانی می‌شود که شرایطی همچون خطر نارسایی تنفسی یا قلبی داشته‌اند. با این‌حال دانستن تاریخچه پزشکی بیمار برای دندان‌پزشکان بسیار مهم است. دندان‌پزشک اغلب با یک متخصص اطفال، متخصص قلب یا سایر متخصصان کودک قبل از اینکه تصمیم بگیرد چگونه با یک بیماری مزمن رفتار کند، مشورت می‌گیرد و والدین نیز پیش از دریافت بیهوشی برای کودکشان باید در این باره سؤالاتی از پزشک داشته باشند.
سؤالاتی که والدین باید بپرسند
اول از همه، والدین باید بررسی کنند که یک متخصص بیهوشی خبره و یک متخصص پزشکی آموزش‌دیده برای مواقع اضطراری – مانند یک پرستار – به همراه دندان‌پزشک و سایر کارکنان کمک‌کننده، همان‌طور که در دستورالعمل‌های AAP توصیه شده، حضور داشته باشد.
کارشناسان به والدین توصیه می‌کنند سؤالاتی همچون، آیا بیهوشی عمومی در این مورد ضروری است؟ چه رویه‌ای را می‌خواهید انجام دهید و قرار است از چه داروهایی برای آرام کردن فرزندم استفاده کنید؟ را حتماً از پزشک خود بپرسند.
والدین باید به این نکته توجه کنند که آیا ارائه دهنده جداگانه برای بیهوشی عمومی در اتاق وجود خواهد داشت و در صورتی که مشکلی پیش بیاید، چگونه فرزند توسط یک متخصص پزشکی دیگر در طول عمل تحت نظر خواهد بود؟
والدین باید از محل انجام درمان کودک که باید مجهز باشد، اطمینان حاصل کنند. کیفیت دستگاه‌ها و نوع داروی مورد استفاده جهت بیهوشی کودکان تأثیر بسیاری در کیفیت انجام بیهوشی خواهد داشت.
حتماً قبل از عمل آزمایش‌های لازم را طبق درخواست دندان‌پزشک معالج انجام داده و مشاوره قبل از عمل با متخصصین بیهوشی انجام شود.
اگر از داروهای ضد درد یا داروهای ضد اضطراب استفاده می‌کنید، به دندان‌پزشک یا جراح خود اطلاع دهید تا بتوانند داروی بیهوشی شما را بر این اساس تنظیم کنند.
سابقه پزشکی خود، از جمله هرگونه آلرژی و سایر داروهایی که مصرف می‌کنید را با پزشک خود به اشتراک بگذارید. سرماخوردگی و واکنش‌های آلرژیک به علت درگیری سیستم تنفسی خطر مهمی در بیماران تحت بیهوشی تلقی می‌شود. سعی کنید زمان درمان هیچ گونه علائم سرماخوردگی در کودکتان مشاهده نشود.
در مورد هر دستورالعمل خاصی که باید قبل و بعد از عمل رعایت کنید بپرسید که این موضوع شامل غذا و نوشیدنی قبل و بعد از درمان است./ ایسنا
منبع: healthline، webmd